Radioterapia
Radioterapia, dawniej curieterapia – metoda leczenia za pomocą promieniowania jonizującego. Stosowana w onkologii do leczenia chorób nowotworowych oraz łagodzenia bólu związanego z rozsianym procesem nowotworowym, np. w przerzutach nowotworowych do kości.
Radioterapia onkologiczna jest samodzielną podstawową specjalnością lekarską[1], łączącą się ściśle z onkologią kliniczną i chemioterapią. Planowanie radioterapii wymaga współpracy lekarza radioterapeuty z elektroradiologiem, fizykiem medycznym, technikiem elektroradiologii i pielęgniarkami.
Spis treści
Podział ze względu na sposób napromieniania
- brachyterapia (BTH): leczenie przy użyciu źródła promieniowania znajdującego się w bezpośrednim kontakcie z guzem
- teleradioterapia (RTH): leczenie z zastosowaniem źródła umieszczonego w pewnej odległości od tkanek
Leczeniem izotopami promieniotwórczymi (np. jodem lub strontem radioaktywnym) zajmuje się medycyna nuklearna.
Podział ze względu na stan pacjenta
- radioterapia radykalna: ma na celu napromieniowanie guza lub jego okolicy w celu jego zniszczenia
- radioterapia paliatywna: ma na celu łagodzenie bólu spowodowanego chorobą nowotworową w przypadku gdy wyleczenie pacjenta jest już niemożliwe
- radioterapia objawowa: ma na celu zmniejszenie dolegliwości bólowych spowodowanych przerzutami
Podział zależny od używanej energii
Radioterapia konwencjonalna (60-400 keV)
Promieniowanie małoprzenikliwe, płytkie, miękkie, graniczne, wyłącznie promieniowanie X. Do leczenia nowotworów skóry.
Radioterapia megawoltowa (1,25-25 MeV)
- promieniowanie gamma, generowane przez kobalt 60 (linie o energii 1,17 i 1,33 MeV)
- promieniowanie X o wysokiej energii generowane w przyśpieszaczu liniowym (4-25 MeV)
- elektrony (6-22 MeV)
Podział ze względu na rodzaj promieniowania generowanego w aparatach
- promieniowanie pośrednio jonizujące, elektromagnetyczne: X i gamma
- promieniowanie cząstkowe:
- bezpośrednio jonizujące: elektron, proton, cząstka alfa, ciężkie jony (tlenu, węgla)
- pośrednio jonizujące: neutron.
Skutki uboczne
Radioterpia jest bezbolesna. Wiele leków terapii paliatywnych (na przykład radioterapia do przerzutów kośćstowych) nie powoduje żadnych działań niepożądanych lub niewielkie działania, chociaż w ciągu następnych dni można zaobserwować krótkotrwały ból spowodowany obrzękiem uciskającym nerwy w leczonym obszarze. Większe dawki mogą powodować różne skutki uboczne podczas leczenia (ostre efekty uboczne), w miesiącach lub latach po leczeniu (długotrwałe efekty uboczne) lub po ponownym leczeniu (skumulowane działania niepożądane). Ich rodzaj, natężenie i czas trwania zależą od narządów, które otrzymały promieniowanie, samego leczenia (rodzaj promieniowania, dawka, frakcjonowanie, jednoczesna chemioterapia) i pacjenta.
Większość efektów ubocznych spowodowanych promieniowaniem można przewidzieć. Zwykle są one ograniczone do leczonego obszaru ciała pacjenta. Działania niepożądane zależą od dawki; na przykład większe dawki promieniowania na głowę i szyję mogą wiązać się z powikłaniami sercowo-naczyniowymi, dysfunkcją tarczycy i dysfunkcją osi przysadki[2]. Współczesna terapia promieniowaniem ma na celu minimalizację skutków ubocznych i pomóc pacjentowi zrozumieć i radzić sobie ze skutkami ubocznymi, które są nieuniknione[3].
Głównymi działaniami niepożądanymi są zmęczenie i podrażnienie skóry, takie jak łagodne lub umiarkowane oparzenie słoneczne. Zmęczenie często pojawia się w trakcie zabiegu i może trwać kilka tygodni po zakończeniu leczenia. Podrażniona skóra wyleczy się, ale może nie być tak elastyczna.
Przypisy
- ↑ Wykaz specjalności lekarskich i lekarsko-dentystycznych. mz.gov.pl. [dostęp 2010-09-04].
- ↑ Syed S. Mahmood , Anju Nohria , Cardiovascular Complications of Cranial and Neck Radiation, „Current Treatment Options in Cardiovascular Medicine”, 18 (7), 2016, s. 45, DOI: 10.1007/s11936-016-0468-4, ISSN 1092-8464 [dostęp 2017-09-14] (ang.).
- ↑ Sławomir Blamek , Radiotherapy in patients with cardiac implantable electronic devices – clinical experience, „OnCOReview”, 7 (2), 2017, s. 64–69, DOI: 10.24292/01.or.300617.2 [dostęp 2017-09-14] (ang.).
Linki zewnętrzne
- Polskie Towarzystwo Brachyterapii
- Radiation Oncology Physics Handbook (ang.). IAEA.org. [dostęp 2010-06-06].