Radioterapia

Aparat do radioterapii

Radioterapia, dawniej curieterapia – metoda leczenia za pomocą promieniowania jonizującego. Stosowana w onkologii do leczenia chorób nowotworowych oraz łagodzenia bólu związanego z rozsianym procesem nowotworowym, np. w przerzutach nowotworowych do kości.

Radioterapia onkologiczna jest samodzielną podstawową specjalnością lekarską, łączącą się ściśle z onkologią kliniczną i chemioterapią. Planowanie radioterapii wymaga współpracy lekarza radioterapeuty z elektroradiologiem, fizykiem medycznym, technikiem elektroradiologii i pielęgniarkami.

Podział ze względu na sposób napromieniania

• brachyterapia (BTH): leczenie przy użyciu źródła promieniowania znajdującego się w bezpośrednim kontakcie z guzem
• teleradioterapia (RTH): leczenie z zastosowaniem źródła umieszczonego w pewnej odległości od tkanek

Leczeniem izotopami promieniotwórczymi (np. jodem lub strontem radioaktywnym) zajmuje się medycyna nuklearna.

Podział ze względu na stan pacjenta

• radioterapia radykalna: ma na celu napromieniowanie guza lub jego okolicy w celu jego zniszczenia
• radioterapia paliatywna: ma na celu łagodzenie bólu spowodowanego chorobą nowotworową w przypadku gdy wyleczenie pacjenta jest już niemożliwe
• radioterapia objawowa: ma na celu zmniejszenie dolegliwości bólowych spowodowanych przerzutami

Podział zależny od używanej energii

Radioterapia konwencjonalna (60-400 keV)

Promieniowanie małoprzenikliwe, płytkie, miękkie, graniczne, wyłącznie promieniowanie X. Do leczenia nowotworów skóry.

Radioterapia megawoltowa (1,25-25 MeV)

• promieniowanie gamma, generowane przez kobalt 60 (linie o energii 1,17 i 1,33 MeV)
• promieniowanie X o wysokiej energii generowane w przyśpieszaczu liniowym (4-25 MeV)
• elektrony (6-22 MeV)

Podział ze względu na rodzaj promieniowania generowanego w aparatach

• promieniowanie pośrednio jonizujące, elektromagnetyczne: X i gamma
• promieniowanie cząstkowe:
  • bezpośrednio jonizujące: elektron, proton, cząstka alfa, ciężkie jony (tlenu, węgla)
  • pośrednio jonizujące: neutron.

Skutki uboczne

Radioterpia jest bezbolesna. Wiele leków terapii paliatywnych (na przykład radioterapia do przerzutów kośćstowych) nie powoduje żadnych działań niepożądanych lub niewielkie działania, chociaż w ciągu następnych dni można zaobserwować krótkotrwały ból spowodowany obrzękiem uciskającym nerwy w leczonym obszarze. Większe dawki mogą powodować różne skutki uboczne podczas leczenia (ostre efekty uboczne), w miesiącach lub latach po leczeniu (długotrwałe efekty uboczne) lub po ponownym leczeniu (skumulowane działania niepożądane). Ich rodzaj, natężenie i czas trwania zależą od narządów, które otrzymały promieniowanie, samego leczenia (rodzaj promieniowania, dawka, frakcjonowanie, jednoczesna chemioterapia) i pacjenta.

Większość efektów ubocznych spowodowanych promieniowaniem można przewidzieć. Zwykle są one ograniczone do leczonego obszaru ciała pacjenta. Działania niepożądane zależą od dawki; na przykład większe dawki promieniowania na głowę i szyję mogą wiązać się z powikłaniami sercowo-naczyniowymi, dysfunkcją tarczycy i dysfunkcją osi przysadki. Współczesna terapia promieniowaniem ma na celu minimalizację skutków ubocznych i pomóc pacjentowi zrozumieć i radzić sobie ze skutkami ubocznymi, które są nieuniknione.

Głównymi działaniami niepożądanymi są zmęczenie i podrażnienie skóry, takie jak łagodne lub umiarkowane oparzenie słoneczne. Zmęczenie często pojawia się w trakcie zabiegu i może trwać kilka tygodni po zakończeniu leczenia. Podrażniona skóra wyleczy się, ale może nie być tak elastyczna.

Linki zewnętrzne

• Polskie Towarzystwo Brachyterapii
• Radiation Oncology Physics Handbook (ang.). IAEA.org. [dostęp 2010-06-06].

Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć medycznych i pokrewnych w Wikipedii.