พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นราชศักดิ์สโมสร

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นราชศักดิ์สโมสร
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 4 พระองค์เจ้าชั้นเอก
องคมนตรี
ดำรงตำแหน่ง	7 เมษายน พ.ศ. 2459 - 17 กรกฎาคม พ.ศ. 2475
หม่อม	หม่อมวาศน์ หม่อมส้มจีน หม่อมไป๋
พระบุตร	27 องค์
ราชวงศ์	จักรี
พระราชบิดา	พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระมารดา	เจ้าจอมมารดาเที่ยง ในรัชกาลที่ 4
ประสูติ	3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2399
สิ้นพระชนม์	13 พฤศจิกายน พ.ศ. 2474 (75 ปี)

นายกองตรี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นราชศักดิ์สโมสร (3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2399 - 13 พฤศจิกายน พ.ศ. 2474) มีพระนามเดิมว่า พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้ากมลาสน์เลอสรรค์ เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาเที่ยง

พระประวัติ

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นราชศักดิ์สโมสร เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ 27 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาเที่ยง เมื่อวันจันทร์ เดือน 12 ขึ้น 6 ค่ำ ปีมะโรงอัฐศก จ.ศ. 1218 ตรงกับวันที่ 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2399 มีพระพี่น้องร่วมพระอุทรได้แก่

1. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสมรรัตนศิริเชฐ
2. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเสวตรวรลาภ
3. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศรีนาคสวาดิ
4. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากนกวรรณเลขา
5. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหญิง
6. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป
7. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าแขไขดวง
8. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจรูญฤทธิเดช
9. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพวงสร้อยสอางค์

พระองค์ทรงรับราชการในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อครั้งฉลองกรุงรัตนโกสินทร์ 100 ปี เมื่อ พ.ศ. 2425 พระองค์มีศักดิ์เป็นพระญาติของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากุณฑลทิพยวดี พระอัครมเหสีในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ผู้เป็นพระราชบิดาของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโดยพระองค์สืบเชื้อสายมาจากนายจำปา ณ เวียงจันทน์ ซึ่งเป็นพระญาติของเจ้าจอมมารดาทองสุก พระราชธิดาของพระเจ้าอินทวงศ์แห่งเวียงจันทน์

พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้ากมลาสน์เลอสรรค์ ทรงรับหน้าที่ซ่อมปรับปรุงเครื่องประดับประดา เครื่องศิลา กระถางต้นไม้ ประดับพระอารามวัดพระศรีรัตนศาสดาราม

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาพระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้ากมลาสน์เลอสรรค์ ทรงกรมเป็น พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นราชศักดิ์สโมสร กำกับราชการกรมช่างหล่อ

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ทรงดำรงตำแหน่งองคมนตรี

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นราชศักดิ์สโมสร ประทับอยู่ที่วังบริเวณสี่กั๊กพระยาศรี ใกล้โรงพักสำราญราษฎร์ และสิ้นพระชนม์ในสมัยรัชกาลที่ 7 เมื่อวันศุกร์ เดือน 12 ขึ้น 4 ค่ำ ปีมะแม ตรีศก จ.ศ. 1293 ตรงกับวันที่ 13 พฤศจิกายน พ.ศ. 2474 สิริพระชันษา 74 ปี มีพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพเมื่อวันที่ 16 มีนาคม พ.ศ. 2476 ณ พระเมรุ วัดเทพศิรินทราวาส

พระโอรสและพระธิดา

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นราชศักดิ์สโมสร เป็นต้นราชสกุลกมลาศน์ มีหม่อมที่ปรากฏชื่อ 3 คน ได้แก่

1. หม่อมวาศน์ (สกุลเดิม คชเสนี) ธิดาขุนพราหมณ์
2. หม่อมส้มจีน
3. หม่อมไป๋

มีพระโอรสธิดารวมทั้งหมด 27 องค์ เป็นชาย 14 องค์ และหญิง 13 องค์

พระรูป	พระนาม	หม่อมมารดา	ประสูติ	สิ้นชีพิตักษัย	คู่สมรส
	1. หม่อมเจ้าทิพาภา กมลาศน์		พ.ศ. 2422	22 สิงหาคม 2463
	2. หม่อมเจ้าสุรเชษฐพงษ์ กมลาศน์		พ.ศ. 2423	พ.ศ. 2463
	3. หม่อมเจ้ามัณฑารพ กมลาศน์	ที่ 1 ในหม่อมวาศน์	14 พฤศจิกายน 2425	2 พฤศจิกายน 2481
	4. หม่อมเจ้าฉลาดลบเลอสรร กมลาศน์	ที่ 2 ในหม่อมวาศน์	24 พฤษภาคม 2428	29 พฤษภาคม 2503
	5. หม่อมเจ้าชาย (ไม่ปรากฏพระนาม)		พฤษภาคม 2428	ตุลาคม 2429
	6. หม่อมเจ้าหญิง (ไม่ปรากฏพระนาม)		พฤษภาคม 2429	ตุลาคม 2431
	7. หม่อมเจ้าหญิงกลาง		พ.ศ. 2429	14 ธันวาคม 2433
	8. หม่อมเจ้าเฉลียววรรณมาลา ชยางกูร	ที่ 3 ในหม่อมวาศน์	พ.ศ. 2430	8 กุมภาพันธ์ 2462	หม่อมเจ้าวิเศษศักดิ์ ชยางกูร
	9. หม่อมเจ้าดัชนี กมลาศน์		10 ตุลาคม 2431	11 พฤษภาคม 2511
	10. หม่อมเจ้าหญิงเล็ก		ตุลาคม 2431	พฤศจิกายน 2432
	11. หม่อมเจ้าชาย (ไม่ปรากฏพระนาม)		ไม่ทราบปี	ไม่ทราบปี
	12. หม่อมเจ้าหญิง (ไม่ปรากฏพระนาม)		ไม่ทราบปี	ไม่ทราบปี
	13. หม่อมเจ้าฉวีประภา กมลาศน์	ที่ 1 ในหม่อมไป๋	8 พฤศจิกายน 2432	30 กันยายน 2519
	14. หม่อมเจ้านภมณี กมลาศน์	ที่ 2 ในหม่อมไป๋	7 มีนาคม 2433	9 กรกฎาคม 2528
	15. หม่อมเจ้าศุขปรารภ กมลาศน์	ที่ 4 ในหม่อมวาศน์	1 สิงหาคม 2433	5 ตุลาคม 2500	หม่อมหลวงวงษ์ (กุญชร)
	16. หม่อมเจ้าพรปรีชา กมลาศน์	หม่อมส้มจีน	19 พฤศจิกายน 2434	9 มีนาคม 2503	หม่อมลมุล
	17. หม่อมเจ้าส้มจีน		พ.ศ. 2434	ไม่ทราบปี
	18. หม่อมเจ้าธาดาพันธ์ กมลาศน์	ที่ 3 ในหม่อมไป๋	22 มกราคม 2435	พ.ศ. 2476	หม่อมอรชร (จาตุรงคกุล)
	19. หม่อมเจ้ากลั่นแก้วสินธุ์ กมลาศน์		29 มกราคม 2436	พ.ศ. 2506	หม่อมบุญรอด
	20. หม่อมเจ้าถวิลวิถาร กมลาศน์	ที่ 5 ในหม่อมวาศน์	24 กุมภาพันธ์ 2436	4 เมษายน 2510
	21. หม่อมเจ้าชาย (ไม่ปรากฏพระนาม)		พ.ศ. 2438	พ.ศ. 2447
	22. หม่อมเจ้าปฏิภาณว่อง กมลาศน์		21 สิงหาคม 2439	พ.ศ. 2506
	23. หม่อมเจ้าถ่องวิทยา กมลาศน์		12 ตุลาคม 2439	พฤษภาคม 2506
	24. หม่อมเจ้าเตี้ย		พ.ศ. 2441	ไม่ทราบปี
	25. หม่อมเจ้าบุญญราษี กมลาศน์		24 กันยายน 2444	28 ธันวาคม 2534
	26. หม่อมเจ้าปรีชาพล กมลาศน์		26 กรกฎาคม 2448	พ.ศ. 2506	หม่อมวิศิษฐ์ศรี (สิงหเสนี)
	27. หม่อมเจ้าหญิง (ไม่ปรากฏพระนาม		พ.ศ. 2448	ไม่ทราบปี

พระเกียรติยศ

พระอิสริยยศ

• พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้ากมลาสน์เลอสรรค์ (3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2399 - 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411)
• พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้ากมลาสน์เลอสรรค์ (1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 - พ.ศ. 2426)
• พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นราชศักดิ์สโมสร (พ.ศ. 2426 - 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453)
• พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นราชศักดิ์สโมสร (23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 - ปัจจุบัน)

ธรรมเนียมพระยศของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นราชศักดิ์สโมสร
ธงประจำพระอิสริยยศ
การทูล	ใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตน	ข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับ	พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. ไม่ปรากฏ - เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2470 - เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. ไม่ปรากฏ - เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้น 3 ตริตาภรณ์มงกุฎไทย (ต.ม.)
• พ.ศ. 2428 - เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้น 4 จัตุรถาภรณ์มงกุฎไทย (จ.ม.)
• พ.ศ. 2447 - เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 4 ชั้นที่ 2 (ม.ป.ร.2)
• พ.ศ. ไม่ปรากฏ - เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 2 (ว.ป.ร.2)
• พ.ศ. 2469 - เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 7 ชั้นที่ 2 (ป.ป.ร.2)
• พ.ศ. 2458 - เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)
• พ.ศ. 2469 - เหรียญศารทูลมาลา (ร.ศ.ท.)

อ้างอิง

• Jeffy Finestone. 2542. สมุดพระรูป พระราชโอรส พระราชธิดา พระราชนัดาใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. ปรียนันทนา รังสิต,ม.ร.ว. โลมาโฮลดิ้ง

แหล่งข้อมูลอื่น

• Siam Chronicle